Po powrocie do domu z nowo narodzonym dzieckiem wielka radość często miesza się z uczuciem niepewności i strachu. Często młodszych rodziców nurtują pytania o stan zdrowia noworodka i zasady jego pielęgnacji.
Pielęgnacja noworodka i częste choroby
Pępek
Po porodzie kikut pępowiny zaopatrywany jest plastykową zapinką, która po kilku dniach jest zdejmowana. Prawidłowo kikut pępowiny powinien być suchy i samoistnie odpaść po kilku dniach pozostawiając dno pępka pokryte naskórkiem.
Pielęgnacja kikuta pępowiny polega na kilkakrotnym w ciągu dnia przemyciu pępka 70% roztworem spirytusu. Ważne jest, aby okolica pępka była sucha. Pampersy należy zatem zakładać w ten sposób, aby foliowe elementy nie zakrywały pępka, a skórka w jego okolicy mogła „oddychać”.
Ziarniniak pępka
Czasami miejsce po odpadnięciu pępowiny nie goi się prawidłowo. W dnie pępka pojawia się wtedy czerwony, sączący guzek. Jest to tak zwany „ziarniniak pępka”. Ziarniniak jest to przerastająca, zakażona i nie gojąca się tkanka ziarninowa. Stan ten w każdym przypadku wymaga konsultacji lekarza. Leczenie polega na stosowaniu maści z antybiotykiem, częstej toalety pępka, a w wybranych przypadkach drobnego zabiegu polegającego na podwiązaniu szypuły ziarniniaka.
Przepuklina pępkowa u noworodka
Uwypuklenie dna pępka świadczy o obecności przepukliny, czyli otworu w powłokach jamy brzusznej. W wypadku zauważenia przepukliny należy zasięgnąć porady lekarza. Możliwe jest stosowanie leczenia zachowawczego polegającego na zakładaniu specjalnych plastrów zbliżających mięśnie proste brzucha, co pozwala na zamknięcie otworu przepukliny. Leczenie to w wielu przypadkach przynosi bardzo dobre efekty. Duże przepukliny często wymagają leczenia operacyjnego.
Przepuklina pachwinowa u noworodka
Kuliste uwypuklenie pojawiające się w pachwinie noworodka wymaga pilnej konsultacji lekarza. Jest to przepuklina pachwinowa, która powstaje w wyniku nie zamknięcia się kanału pachwinowego łączącego jamę brzuszną z okolicą pachwinową. Zawsze wymaga ona leczenia operacyjnego. Przed planowaną operacją należy zwracać pilną uwagę na stan przepukliny. Jeżeli przepuklina staje się napięta, twarda i stosując delikatny masaż nie można odprowadzić jej do brzucha, świadczy to o wystąpieniu tzw. uwięźnięcia czyli zaciśnięcia zawartości przepukliny w wąskim kanale pachwinowym. Dłużej trwające uwięźnięcie może prowadzić do zaburzeń ukrwienia pętli jelitowych znajdujących się w worku przepuklinowym, co prowadzi do poważnych komplikacji. W wypadku stwierdzenia uwięźnięcia przepukliny należy natychmiast zasięgnąć porady lekarza.
Wnętrostwo czyli brak jąder w worku mosznowym
U zdrowego noworodka płci męskiej jądra obecne są w worku mosznowym. Jeżeli w worku mosznowym nie stwierdza się obecności jąder należy zgłosić ten fakt lekarzowi pediatrze. Możliwy jest brak obu jąder lub sytuacja, gdy jedno jądro znajduje się poza workiem mosznowym, a drugie znajduje się w prawidłowym położeniu. Przyczyny niezstąpienia jąder do worka mosznowego są złożone i możliwe do ustalenia po zbadaniu dziecka i wykonaniu badań obrazowych (USG). Ogólnie przyjmuje się, że leczenie wnętrostwa powinno być podjęte po ukończeniu 12 miesiąca życia ponieważ w ciągu pierwszych 12 miesięcy można oczekiwać na stopniowe zstępowanie jądra. Możliwe jest leczenie zachowawcze lub operacyjne. Powinno być ono ukończone do 24 miesiąca życia, gdyż dłuższe pozostawanie jąder poza workiem mosznowym źle wpływa na ich rozwój.
Wodniak jądra u noworodka
Miękki, sprężysty i niebolesny guz pojawiający się w worku mosznowym może być wodniakiem jądra. Jest to nagromadzenie płynu w osłonkach jądra. Jeżeli wodniak okresowo powiększa się, a potem zmniejsza świadczy to, iż posiada on połączenie z jamą brzuszną. Wodniaki nieposiadające komunikacji z jamą brzuszną często ustępują samoistnie. Te zaś, które posiadają takie połączenie z reguły wymagają leczenia operacyjnego.
Naczyniak u noworodka
Czerwona plamka na skórze noworodka może być naczyniakiem. Powstaje on w wyniku nieprawidłowego rozwoju włosowatych naczyń krwionośnych skóry. Do około 6 miesiąca życia może się powiększać i w niektórych przypadkach może osiągać dość duże rozmiary. Z tego powodu obecność naczyniaka na skórze dziecka powinna skłonić do zasięgnięcia porady lekarza. Po 6. miesiącu życia naczyniaki ulegają stopniowemu, samoistnemu zanikowi i całkowicie ustępują pomiędzy 3. i 4. rokiem życia. W sytuacji gdy naczyniak szybko powiększa się, co grozi zajęciem dużego obszaru skóry, szczególnie w miejscach istotnych kosmetycznie, mogą istnieć wskazania do podjęcia leczenia. Najczęściej stosowaną w tych wypadkach metodą jest krioterapia. Polega ona na miejscowym zamrażaniu skóry przy użyciu specjalnego aparatu. W miejscu zabiegu z czasem stopniowo zamykają się i zanikają. Jeżeli zmiana na skórze ma barwę sinoniebieską, jest wypukła i ma charakter guza to najprawdopodobniej jest to tzw. malformacja naczyniowa czyli nieprawidłowy rozrost naczyń krwionośnych tętniczych i żylnych. Taka zmiana nie ustępuje samoistnie i wymaga leczenia chirurgicznego.
Znamię barwnikowe u noworodka
Brązowa plama na skórze, o różnym stopniu wysycenia barwnikiem i kolorze od jasnego brązu do czerni, o różnej strukturze powierzchni (może być gładka lub nierówna) oraz o różnej wielkości najprawdopodobniej jest zmanieniem barwnikowym. Jeżeli znamię jest obecne przy urodzeniu to określa się je jako wrodzone. Najczęściej znamiona pojawiają się już po porodzie. W zdecydowanej większości przypadków są to zmiany drobne nie wymagające leczenia. W okresie noworodkowym problem lecznicy stanowią duże znamiona barwnikowe wrodzone o średnicy kilkunastu cm.
Kaszak u noworodka
Elastyczny, okrągły, często żółtawo przeświecający, stopniowo powiększający się guzek skóry to najprawdopodobniej kaszak. Jest to torbiel skórna o ścianie zbudowanej z tkanek skóry i wypełniona treścią produkowaną przez naskórek i gruczoły skóry. Kaszaki stopniowo powiększają się i mogą osiągać dość duże rozmiary. Zawsze istnieje ryzyko zakażenia wypełnionego łojową zawartością kaszaka, co prowadzi do powstania ropnia. Kaszaki powinny być usuwane chirurgicznie.
Sklejenie napletka
Terminem tym określa się sklejenie wewnętrznej blaszki napletka z żołędzią prącia.
U noworodka tuż po urodzeniu ujście napletka powinno być na tyle szerokie, aby można było uwidocznić ujście cewki moczowej.
Często jednak obserwuje się u dzieci w okresie noworodkowym i niemowlęcym na tyle wąskie ujście napletka, że niemożliwe jest uwidocznienie ujścia cewki moczowej. Ocenia się, że sytuacja taka ma miejsce nawet u 46% noworodków. Jeżeli nie stwierdza się trudności w oddawaniu moczu, to znaczy – dziecko oddaje mocz swobodnie, szerokim strumieniem, w trakcie mikcji nie napina się i nie płacze, a sam napletek w trakcie oddawania moczu nie uwypukla się balonowato, to mamy do czynienia ze zjawiskiem fizjologicznym. Postępowanie polega jedynie na delikatnym naciąganiu napletka podczas kąpieli, co powinno spowodować stopniowe poszerzenie jego ujścia. Nie może być ono zbyt forsowne, gdyż w takim wypadku może spowodować pękanie delikatnej w tym miejscu skóry, krwawienie i bliznowacenie, które może doprowadzić do powstania stulejki. Jeżeli do 12 miesiąca życia ujście napletka nie ulegnie poszerzeniu wskazana jest wizyta u lekarza
U noworodków i niemowląt często obserwowane jest sklejenie wewnętrznej powierzchni napletka z żołędzią, co uniemożliwia jego sprowadzenie i odsłonięcie żołędzi. Ocenia się, że napletek nie daje się oddzielić od żołędzi u większości noworodków (96%). Z czasem pomiędzy dwiema warstwami skóry zaczyna gromadzić się wydzielina gruczołów skórnych. Zalegająca wydzielina, tak zwana mastka, może ulec zakażeniu prowadząc do ropnego zakażenia żołędzi i napletka, które może skutkować zmianami bliznowatymi ujścia napletka i rozwojem stulejki. W przypadku stwierdzenia sklejenia napletka u noworodka i niemowlęcia zalecana jest obserwacja oraz codzienne zabiegi higieniczne. W wielu wypadkach napletek ulega samoistnemu rozklejeniu do 12 miesiąca życia. Jeżeli po 12 miesiącu życia napletek jest nadal sklejony należy zwrócić się do lekarza.
W celu uwolnienia napletka wykonywany jest zabieg polegający na rozdzieleniu 2 warstw sklejonej skóry w znieczuleniu miejscowym uzyskiwanym przez aplikację odpowiedniego kremu.
Począwszy od okresu noworodkowego napletek i żołądź wymagają codziennych zabiegów higienicznych. Polegają one na odprowadzeniu napletka, uwidocznieniu żołędzi i umyciu ciepłą wodą.